Συμπληρώνονται σε λίγες μέρες 50 χρόνια από την 24η Ιουλίου 1974, όταν η χούντα κατέρρευσε υπό το βάρος της κυπριακής τραγωδίας και αποκαταστάθηκε η δημοκρατία στην Ελλάδα. 50 χρόνια είναι πολύ λίγος χρόνος μέσα στην Ιστορία αλλά συγχρόνως και πάρα πολύς με τα κριτήρια της ανθρώπινης ζωής, περισσότερο από το μισό μιας ανθρώπινης ζωής ας πούμε. Και πάντως είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για απολογισμούς. Σ’ αυτό το άρθρο δεν πρόκειται να ασχοληθώ με όσα γίνανε και όσα δεν γίνανε αυτά τα 50 χρόνια, με τα πεπραγμένα δηλαδή των κυβερνήσεων της μεταπολίτευσης. Θα ασχοληθώ μόνο με τους “αριθμούς” της 50ετίας, πώς αποτυπώνονται δηλαδή αυτά τα 50 χρόνια στατιστικά. Και ξεκινάμε από το ανώτατο πολιτειακό αξίωμα για να προχωρήσουμε μετά και στα υπόλοιπα.
Πρόεδροι της Δημοκρατίας: Στον ανώτατο πολιτειακό θώκο έχουν αναδειχτεί 8 άτομα, κατά σειράν: Μιχαήλ Στασινόπουλος, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Κωνσταντίνος Καραμανλής, Χρήστος Σαρτζετάκης, Κωστής Στεφανόπουλος, Κάρολος Παπούλιας, Προκόπης Παυλόπουλος και Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Εάν εξαιρέσουμε τον πρώτο που ήταν “υπηρεσιακός”, από τους υπόλοιπους 7, εκλεγμένους από τη Βουλή προέδρους, οι 3 έκαναν διπλή θητεία, 2 πενταετίες δηλαδή (Καραμανλής, Στεφανόπουλος και Παπούλιας).
Εκλογές: Στο διάστημα των 50 χρόνων έχουν διεξαχθεί συνολικά 20 εκλογικές αναμετρήσεις, δηλαδή, ούτε λίγο ούτε πολύ, στην Ελλάδα έχουμε εκλογές κάθε 2,5 χρόνια! Χρονολογικά:
α/α |
Ημερομηνία |
Κόμματα στη Βουλή |
Πρώτο κόμμα |
Ποσοστό πρώτου κόμματος |
1 |
17/11/1974 |
4 |
Ν.Δ. |
54,37 |
2 |
20/11/1977 |
7 |
Ν.Δ. |
41,84 |
3 |
18/10/1981 |
3 |
ΠΑ.ΣΟ.Κ. |
48,07 |
4 |
2/6/1985 |
4 |
ΠΑ.ΣΟ.Κ. |
45,82 |
5 |
18/6/1989 |
5 |
Ν.Δ. |
44,28 |
6 |
5/11/1989 |
6 |
Ν.Δ. |
46,19 |
7 |
8/4/1990 |
7 |
Ν.Δ. |
46,89 |
8 |
10/10/1993 |
4 |
ΠΑ.ΣΟ.Κ. |
46,88 |
9 |
22/9/1996 |
5 |
ΠΑ.ΣΟ.Κ. |
41,49 |
10 |
9/4/2000 |
4 |
ΠΑ.ΣΟ.Κ. |
43,79 |
11 |
7/3/2004 |
4 |
Ν.Δ. |
45,36 |
12 |
16/9/2007 |
7 |
Ν.Δ. |
41,87 |
13 |
4/10/2009 |
5 |
ΠΑ.ΣΟ.Κ. |
43,92 |
14 |
6/5/2012 |
7 |
Ν.Δ. |
18,85 |
15 |
17/6/2012 |
7 |
Ν.Δ. |
29,66 |
16 |
25/1/2015 |
7 |
ΣΥ.ΡΙΖ.Α. |
36,34 |
17 |
20/9/2015 |
8 |
ΣΥ.ΡΙΖ.Α. |
35,46 |
18 |
7/7/2019 |
6 |
Ν.Δ. |
39,85 |
19 |
21/5/2023 |
5 |
Ν.Δ. |
40,79 |
20 |
25/6/2023 |
8 |
Ν.Δ. |
40,56 |
Δεν ξέρω κατά πόσον αληθεύει η παροιμιώδης ρήση του Ουμπέρτο Έκο ότι “τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις” όμως σίγουρα τον Αύγουστο δεν γίνονται εκλογές στην Ελλάδα, αφού καμία από τις 20 εκλογικές αναμετρήσεις δεν έγινε μήνα Αύγουστο. Τα μπάνια του λαού γαρ... Να θυμίσουμε εδώ ότι η φράση λανσαρίστηκε στο πολιτικό λεξιλόγιο από τον Ανδρέα Παπανδρέου το καλοκαίρι του 1987 (ανεπιβεβαίωτη πηγή) όταν επιστρέφοντας από κάποια Σύνοδο Κορυφής ρωτήθηκε από τους δημοσιογράφους στο αεροπλάνο εάν θα γίνουν πρόωρες εκλογές. “Δεν θα χαλάσουμε τα μπάνια του λαού” απάντησε και έκτοτε η φράση έμεινε ιστορική.
“Απολιτικοί” είναι επίσης κατά την μεταπολίτευση και ο Φεβρουάριος με τον Δεκέμβριο (το Δεκέμβριο όμως έγινε το δημοψήφισμα για το πολιτειακό το 1974).
Ο πιο “πολιτικός” μήνας της μεταπολίτευσης είναι ο Ιούνιος με 4 εκλογικές αναμετρήσεις και ακολουθούν οι 3 μήνες του φθινοπώρου, Σεπτέμβριος, Οκτώβριος και Νοέμβριος, με 3.
Τα κόμματα: Στις 20 αυτές εκλογικές αναμετρήσεις έχουν πάρει μέρος πάρα πολλά κόμματα, ίσως και εκατοντάδες, και δεν έχει κανένα νόημα η καταμέτρηση και απαρίθμησή τους. Ενδιαφέρον όμως έχει ο αριθμός των κομμάτων που έχουν εκπροσωπηθεί στο Κοινοβούλιο. Τα πιο πλουραλιστικά Κοινοβούλια ήταν αυτό που προέκυψε από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 και το σημερινό, των εκλογών του Ιουνίου 2023, αμφότερα με 8 κόμματα. Το πιο “φτωχό” αυτό του 1981 με μόλις 3 κόμματα.
Η Ν.Δ. έχει κερδίσει 12 από τις 20 εκλογικές αναμετρήσεις, το ΠΑΣΟΚ 6 και ο ΣΥΡΙΖΑ 2.
Βέβαια οι 4 από τις 12 νίκες της ΝΔ ήταν σε τρόπον τινά "επαναληπτικές" εκλογές, σε εκλογές δηλαδή που έγιναν επειδή αυτές που είχαν προηγηθεί λίγο πιο πριν δεν μπόρεσαν να δώσουν αυτοδύναμη κυβέρνηση.
Το μεγαλύτερο ποσοστό που έχει πετύχει ποτέ κόμμα σε εκλογές είναι το θηριώδες 54,37% της Ν.Δ. το 1974, κάτω από ειδικές συνθήκες βεβαίως. Δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να ξεπεραστεί στο μέλλον.
Ακολουθεί το 48,07% του ΠΑΣΟΚ το 1981 και στην τρίτη θέση βλέπουμε το 46,89% της ΝΔ το 1990.
Από τα 50 χρόνια της μεταπολίτευσης η ΝΔ έχει κυβερνήσει μονοκομματικά 21 χρόνια (και κάτι ψιλά).
Αξιοσημείωτο είναι ότι το ΠΑΣΟΚ, αν και έχει τις μισές εκλογικές νίκες, δεν υπολείπεται σημαντικά σε χρόνο διακυβέρνησης: έχει κυβερνήσει μονοκομματικά 20 χρόνια και 2 μήνες.
Σύνολο διακυβέρνησης από τα 2 μεγάλα κόμματα (επαναλαμβάνω, μονοκομματικής): 41 χρόνια, 2 μήνες και κάτι μέρες.
Και τα υπόλοιπα 8 χρόνια και 10 μήνες περίπου της 50ετίας;
Κατ’ αρχήν έχουμε την συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με 4 χρόνια και 6 μήνες.
Η συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ μετράει 1 χρόνο στην εξουσία, ενώ μετά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ η συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ έμεινε άλλον 1 χρόνο και 7 μήνες.
Η συγκυβέρνηση ΝΔ-Συνασπισμού το 1989 διήρκεσε 5 μήνες και η Οικουμενική του ίδιου έτους ομοίως 5 μήνες.
Φτάνουμε αισίως στα 7 χρόνια και 11 μήνες. Οι υπόλοιποι 11 μήνες πού πάνε; Μήπως μετρώντας την πάθαμε κι εμείς σαν τον Τσάκωνα στο “Μάθε παιδί μου γράμματα”;
Όχι, όμως. Υπάρχουν οι 4 μήνες της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας του Καραμανλή (Ιούλιος-Νοέμβριος 1974) και οι 7 μήνες της μεταβατικής κυβέρνησης Λουκά Παπαδήμου (από Νοέμβριο 2011 έως Ιούνιο 2012)
Ιδού λοιπόν όλα αυτά τα ωραία σ’ ένα πινακάκι:
α/α |
ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ |
ΕΤΗ |
ΜΗΝΕΣ |
ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ |
|
|
7/74 – 11/74 |
0 |
4 |
Εθνικής Ενότητας |
|
|
11/74 – 10/81 |
6 |
11 |
ΝΔ |
|
|
10/81 -6/89 |
7 |
8 |
ΠΑΣΟΚ |
|
|
6/89 – 11/89 |
0 |
5 |
ΝΔ-ΣΥΝ |
|
|
11/89 – 4/90 |
0 |
5 |
Οικουμενική |
|
|
4/90 – 10/93 |
3 |
6 |
ΝΔ |
|
|
10/93 – 3/04 |
10 |
5 |
ΠΑΣΟΚ |
|
|
3/04 – 10/09 |
5 |
7 |
ΝΔ |
|
|
10/9 - 11/11 |
2 |
1 |
ΠΑΣΟΚ |
|
|
11/11 – 6/12 |
0 |
7 |
ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ (Μεταβατική) |
|
|
6/12 – 6/13 |
1 |
0 |
ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ |
|
|
6/13 – 1/15 |
1 |
7 |
ΝΔ-ΠΑΣΟΚ |
|
|
1/15 – 7/19 |
4 |
6 |
ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ |
|
|
7/19 – 7/24 |
5 |
0 |
ΝΔ |
|
ΣΥΝΟΛΟ |
44 |
72 |
|
Ή αλλιώς |
|
50 |
0 |
|
Και συγκεντρωτικά:
(Έχει γίνει μετατροπή των μηνών σε δεκαδικό κλάσμα του έτους και κάποιες μικρές, απαραίτητες στρογγυλοποιήσεις)
ΚΟΜΜΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ |
ΧΡΟΝΟΣ (ΕΤΗ) |
ΝΔ |
21 |
ΠΑΣΟΚ |
20,17 |
ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ |
4,5 |
ΝΔ-ΠΑΣΟΚ |
1,58 |
ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ |
1 |
ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ |
0,58 |
ΝΔ-ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ |
0,42 |
ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ |
0,42 |
ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ |
0,33 |
ΣΥΝΟΛΟ |
50 |
Βεβαίως εάν στα 21 χρόνια μονοκομματικών κυβερνήσεων ΝΔ προσθέσουμε: α) τους 4 μήνες του Καραμανλή το 1974 στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας β) τους 5 μήνες συγκυβέρνησης ΝΔ-ΣΥΝ το 1989 και γ) τα 2 και έτη και 7 μήνες των κυβερνήσεων Σαμαρά από το 2012 έως το 2015, τότε φτάνουμε αισίως στα 24 χρόνια και 4 μήνες. Δηλαδή επί της ουσίας η παράταξη της Νέας Δημοκρατίας βρίσκεται στην κυβέρνηση της χώρας σχεδόν τα μισά από τα 50 χρόνια της μεταπολίτευσης.
Οι πρωθυπουργοί: Στη διάρκεια των 50 χρόνων έχουνε θητεύσει στον πρωθυπουργικό θώκο 13 διαφορετικοί πρωθυπουργοί. Κατά σειράν (δεν συμπεριλαμβάνονται οι πρωθυπουργοί των υπηρεσιακών κυβερνήσεων αλλά συμπεριλαμβάνονται αυτοί των “ειδικών” κυβερνήσεων, όπως εθνικής ενότητας, οικουμενικής κλπ.): Κωνσταντίνος Καραμανλής, Γεώργιος Ράλλης,Ανδρέας Παπανδρέου, Τζανής Τζαννετάκης, Ξενοφών Ζολώτας, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Κώστας Σημίτης, Κώστας Καραμανλής, Γιώργος Παπανδρέου, Λουκάς Παπαδήμος, Αντώνης Σαμαράς, Αλέξης Τσίπρας και Κυριάκος Μητσοτάκης.
Μακροβιότερος όλων ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος “μετρά” στο πρωθυπουργικό αξίωμα σχεδόν 10 χρόνια (9 χρόνια και 11 μήνες) και συγκεκριμένα από 10/1981 έως 6/1989 και από 10/1993 έως 1/1996.
Ακολουθεί ο διάδοχός του στην πρωθυπουργία Κώστας Σημίτης με συνολικό χρόνο παραμονής στην πρωθυπουργική καρέκλα 8 χρόνια και 2 μήνες (από 1/1996 έως 3/2004).
Τρίτος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με 5 χρόνια και 10 μήνες (7/1974 – 5/1980) και αναμένεται να ξεπεραστεί από τον σημερινό πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη ο οποίος έκλεισε ήδη τα 5 χρόνια. Να σημειωθεί εδώ ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής συνολικά είναι μακροβιότερος του Α. Παπανδρέου αν συνυπολογιστεί και η προδικτατορική 8ετής του θητεία.
Αναλυτικά:
ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ |
ΧΡΟΝΟΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ (ΕΤΗ) |
Ανδρέας Παπανδρέου |
9,92 |
Κώστας Σημίτης |
8,17 |
Κωνσταντίνος Καραμανλής |
5,83 |
Κώστας Καραμανλής |
5,58 |
Κυριάκος Μητσοτάκης |
5 |
Αλέξης Τσίπρας |
4,5 |
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης |
3,5 |
Αντώνης Σαμαράς |
2,58 |
Γιώργος Παπανδρέου |
2,08 |
Γεώργιος Ράλλης |
1,42 |
Λουκάς Παπαδήμος |
0,58 |
Τζαννής Τζανετάκης |
0,42 |
Ξενοφών Ζολώτας |
0,42 |
ΣΥΝΟΛΟ |
50 |
Ή γραφικά:
Εδώ δεν αντιστέκομαι στον πειρασμό να σημειώσω ότι τρεις μόνο πολιτικές οικογένειες (Παπανδρέου, Καραμανλής και Μητσοτάκης) έχουν κυβερνήσει συνολικά σχεδόν 32 από τα 50 χρόνια της μεταπολίτευσης (για την ακρίβεια 31 χρόνια και 11 μήνες)!
Η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ είναι τα μόνα κόμματα που έχουν συνεχή εκπροσώπηση στο Κοινοβούλιο όλα αυτά τα 50 χρόνια.
Τυπικά η ΝΔ είναι το μόνο κόμμα που έχει πάρει μέρος σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις αυτοτελώς και με την ίδια ονομασία. Βεβαίως και το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ έχουν συνεχή παρουσία και στις 20 εκλογικές αναμετρήσεις, όμως το μεν ΚΚΕ εντασσόμενο 2 φορές σε ευρύτερους συνασπισμούς (Ενωμένη Αριστερά το 1974, Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου το 1989 και το 1990) το δε ΠΑΣΟΚ αλλάζοντας δύο φορές όνομα. Το Σεπτέμβριο του 2019 ως Δημοκρατική Συμπαράταξη και τον Ιούλιο του 2019 ως Κίνημα Αλλαγής.
Κλείνω αυτό το μικρό σημείωμα με μια προσωπική ιστορία που έχει να κάνει με τον τρόπο που εγώ ο ίδιος βίωσα, με τα μάτια ενός εννιάχρονου, τη νύχτα της 23ης Ιουλίου 1974.
Οι τέσσερις μέρες που είχαν προηγηθεί, από τις 20 Ιουλίου και μετά, ήταν δύσκολες και περίεργες. Το πρωί του Σαββάτου 20 Ιουλίου είχε πέσει σαν βόμβα η μεγάλη είδηση: “Επιστράτευση! Οι Τούρκοι μπήκαν στην Κύπρο!” Επικρατούσε μια πρωτοφανής αναστάτωση και μια άνευ προηγουμένου νευρικότητα. Κόσμος έκανε ουρές μπροστά σε μαγαζιά. Στρατιωτικά τζιπ και περιπολικά της αστυνομίας πηγαινοέρχονταν συνεχώς στους δρόμους. Παντού έβλεπες στρατό, αστυνομία και κόσμο. Πολίτες που έτρεχαν αλλόφρονες να μάθουν νέα και να πάρουν οδηγίες.
Ο πατέρας έλειπε. Ναυτικός ων, πρόλαβε κάποια στιγμή να ειδοποιήσει πως το καράβι, ένα ποστάλι της γραμμής, είχε επιστρατευτεί και είχε λάβει εντολή να αναχωρήσει με όλο του το πλήρωμα προς άγνωστη κατεύθυνση, κάπου στο Αιγαίο. Η μάνα μου προσπαθούσε να μην μεταδώσει την αγωνία της σε μας τα παιδιά. Πήγε και ψώνισε μερικά τρόφιμα. Κάποιοι άλλοι αγόραζαν σακιά με αλεύρια και ρύζια. Μας έβαλε το μεσημέρι να φάμε και θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι έκοψε τις χαρτοπετσέτες στη μέση. “Πρέπει να κάνουμε οικονομία τώρα”, είπε απλά.
Περνούσαμε τον περισσότερο χρόνο στο σπίτι και στο διαμέρισμα των γειτόνων που έμεναν ακριβώς δίπλα. Ήταν ένα ζευγάρι στην ηλικία περίπου των γονιών μου, που είχαν έναν γιο, τον Αποστόλη, τρία χρόνια μεγαλύτερό μου. Οι μεγάλοι κάθε τρεις και λίγο μαζεύονταν γύρω από το ραδιόφωνο για να ακούσουν τα νεότερα και μεις από δίπλα ακούγαμε χωρίς να καταλαβαίνουμε και πολλά. Τα παιδικά μας αφτιά ακούγανε κάποιες περίεργες, εξωτικές λέξεις, όπως διαπραγματεύσεις, ΟΗΕ, Συμβούλιο Ασφαλείας, ψηφίσματα.
Την 23η Ιουλίου 1974 είχαν κυκλοφορήσει από νωρίς φήμες ότι στην Αθήνα “κάτι γίνεται”. “Οι στρατιωτικοί μάλλον θα παραδώσουν την κυβέρνηση στους πολιτικούς” έλεγαν. Άκουγα χωρίς να πολυκαταλαβαίνω. “Ποιοι στρατιωτικοί και ποιοι πολιτικοί;” αναρωτιόμουν. Τη λέξη “χούντα” απέφευγαν να την ξεστομίσουν ακόμα, για τον φόβο των Ιουδαίων.
Ξαφνικά κάποια στιγμή το βράδυ, ως δια μαγείας, κυκλοφόρησε το νέο: “Έπεσε η Χούντα! Έρχεται ο Καραμανλής!” και ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους να πανηγυρίσει. Βγήκαμε και μεις με τον Αποστόλη και τον πατέρα του στο δρόμο. Οι κεντρικοί δρόμοι της πόλης ήταν πλημμυρισμένοι από κόσμο. Η ατμόσφαιρα ήταν πανηγυρική. Αυτοκίνητα περνούσαν και κορνάριζαν δαιμονισμένα, ανεμίζοντας σημαίες. Κόσμος φώναζε συνθήματα. Παρέες πανηγύριζαν με κάθε τρόπο, χαιρετούσαν τα διερχόμενα αυτοκίνητα, αγκαλιάζονταν και φιλιούνταν μεταξύ τους. Άνθρωποι αντάλλασσαν χειραψίες και αγκαλιάσματα.
Ο Αποστόλης στράφηκε κάποια στιγμή προς τον πατέρα του:
-Μπαμπά, τι έγινε τώρα, τι ακριβώς γιορτάζουμε;
-Κοίταξε να σου εξηγήσω κάποια πράγματα. Ο Παπαδόπουλος, ο Παττακός και όλοι αυτοί οι στρατιωτικοί που μας κυβερνούσαν εφτά χρόνια είχαν κάνει δικτατορία. Αυτό σημαίνει ότι είχαν πάρει την εξουσία με το έτσι θέλω και κυβερνούσαν την Ελλάδα χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανέναν. Αυτοί κυβερνούσανε χωρίς να τους θέλει ο κόσμος, απλά και μόνο με τη δύναμη των όπλων. Τώρα αυτή η δικτατορία έπεσε και θα έχουμε και πάλι δημοκρατία στην Ελλάδα. Δημοκρατία σημαίνει ότι γίνονται εκλογές και ο λαός ψηφίζει ποιοι θέλει να τον κυβερνήσουνε. Στη δημοκρατία είσαι ελεύθερος να λες τη γνώμη σου και να ψηφίζεις όποιον θέλεις χωρίς να φοβάσαι. Ενώ στη δικτατορία απαγορεύεται να μιλάς ελεύθερα και όποιος δεν συμμορφώνεται τον φυλακίζουν.
Αυτή η εντελώς απλοϊκή ανάλυση ήταν η πρώτη μου επαφή με τις λέξεις και τις έννοιες “δημοκρατία” και “δικτατορία”. Η πρώτη φορά που άρχισα να καταλαβαίνω βασικές έννοιες για το πώς λειτουργούν τα κράτη και οι θεσμοί.
Το βράδυ της 23ης Ιουλίου 1974. Πριν από ακριβώς 50 χρόνια...
Ο πατέρας έλειπε. Ναυτικός ων, πρόλαβε κάποια στιγμή να ειδοποιήσει πως το καράβι, ένα ποστάλι της γραμμής, είχε επιστρατευτεί και είχε λάβει εντολή να αναχωρήσει με όλο του το πλήρωμα προς άγνωστη κατεύθυνση, κάπου στο Αιγαίο. Η μάνα μου προσπαθούσε να μην μεταδώσει την αγωνία της σε μας τα παιδιά. Πήγε και ψώνισε μερικά τρόφιμα. Κάποιοι άλλοι αγόραζαν σακιά με αλεύρια και ρύζια. Μας έβαλε το μεσημέρι να φάμε και θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι έκοψε τις χαρτοπετσέτες στη μέση. “Πρέπει να κάνουμε οικονομία τώρα”, είπε απλά.
Περνούσαμε τον περισσότερο χρόνο στο σπίτι και στο διαμέρισμα των γειτόνων που έμεναν ακριβώς δίπλα. Ήταν ένα ζευγάρι στην ηλικία περίπου των γονιών μου, που είχαν έναν γιο, τον Αποστόλη, τρία χρόνια μεγαλύτερό μου. Οι μεγάλοι κάθε τρεις και λίγο μαζεύονταν γύρω από το ραδιόφωνο για να ακούσουν τα νεότερα και μεις από δίπλα ακούγαμε χωρίς να καταλαβαίνουμε και πολλά. Τα παιδικά μας αφτιά ακούγανε κάποιες περίεργες, εξωτικές λέξεις, όπως διαπραγματεύσεις, ΟΗΕ, Συμβούλιο Ασφαλείας, ψηφίσματα.
Την 23η Ιουλίου 1974 είχαν κυκλοφορήσει από νωρίς φήμες ότι στην Αθήνα “κάτι γίνεται”. “Οι στρατιωτικοί μάλλον θα παραδώσουν την κυβέρνηση στους πολιτικούς” έλεγαν. Άκουγα χωρίς να πολυκαταλαβαίνω. “Ποιοι στρατιωτικοί και ποιοι πολιτικοί;” αναρωτιόμουν. Τη λέξη “χούντα” απέφευγαν να την ξεστομίσουν ακόμα, για τον φόβο των Ιουδαίων.
Ξαφνικά κάποια στιγμή το βράδυ, ως δια μαγείας, κυκλοφόρησε το νέο: “Έπεσε η Χούντα! Έρχεται ο Καραμανλής!” και ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους να πανηγυρίσει. Βγήκαμε και μεις με τον Αποστόλη και τον πατέρα του στο δρόμο. Οι κεντρικοί δρόμοι της πόλης ήταν πλημμυρισμένοι από κόσμο. Η ατμόσφαιρα ήταν πανηγυρική. Αυτοκίνητα περνούσαν και κορνάριζαν δαιμονισμένα, ανεμίζοντας σημαίες. Κόσμος φώναζε συνθήματα. Παρέες πανηγύριζαν με κάθε τρόπο, χαιρετούσαν τα διερχόμενα αυτοκίνητα, αγκαλιάζονταν και φιλιούνταν μεταξύ τους. Άνθρωποι αντάλλασσαν χειραψίες και αγκαλιάσματα.
Ο Αποστόλης στράφηκε κάποια στιγμή προς τον πατέρα του:
-Μπαμπά, τι έγινε τώρα, τι ακριβώς γιορτάζουμε;
-Κοίταξε να σου εξηγήσω κάποια πράγματα. Ο Παπαδόπουλος, ο Παττακός και όλοι αυτοί οι στρατιωτικοί που μας κυβερνούσαν εφτά χρόνια είχαν κάνει δικτατορία. Αυτό σημαίνει ότι είχαν πάρει την εξουσία με το έτσι θέλω και κυβερνούσαν την Ελλάδα χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανέναν. Αυτοί κυβερνούσανε χωρίς να τους θέλει ο κόσμος, απλά και μόνο με τη δύναμη των όπλων. Τώρα αυτή η δικτατορία έπεσε και θα έχουμε και πάλι δημοκρατία στην Ελλάδα. Δημοκρατία σημαίνει ότι γίνονται εκλογές και ο λαός ψηφίζει ποιοι θέλει να τον κυβερνήσουνε. Στη δημοκρατία είσαι ελεύθερος να λες τη γνώμη σου και να ψηφίζεις όποιον θέλεις χωρίς να φοβάσαι. Ενώ στη δικτατορία απαγορεύεται να μιλάς ελεύθερα και όποιος δεν συμμορφώνεται τον φυλακίζουν.
Αυτή η εντελώς απλοϊκή ανάλυση ήταν η πρώτη μου επαφή με τις λέξεις και τις έννοιες “δημοκρατία” και “δικτατορία”. Η πρώτη φορά που άρχισα να καταλαβαίνω βασικές έννοιες για το πώς λειτουργούν τα κράτη και οι θεσμοί.
Το βράδυ της 23ης Ιουλίου 1974. Πριν από ακριβώς 50 χρόνια...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου