Δεν υπάρχει πιο παρεξηγημένο και πιο αμφιλεγόμενο τραγούδι από το περίφημο δημοτικό "Γρίβα μ' σε θέλει ο βασιλιάς" . Ας το ακούσουμε, εδώ σε μια ηχογράφηση του 1936 από δύο μεγάλους του δημοτικού μας τραγουδιού, τον Γιώργο Παπασιδέρη (τραγούδι) και το Νίκο Καρακώστα (κλαρίνο)
Το τραγούδι είναι του τέλους του 19ου αιώνα με καταγωγή από την περιοχή Ξηρομέρου της Αιτωλοακαρνανίας, απ' όπου διαδόθηκε κατόπιν στην Ήπειρο, την υπόλοιπη Στερεά και τελικά σε ολόκληρη την Ελλάδα. Υπάρχουν πολλές παραλλαγές των στίχων αλλά στην παραπάνω εκτέλεση τραγουδιέται ως εξής:
-Γρίβα μ' σε θέλει ο βασιλιάς
ο κόσμος όλος κι ο ντουνιάς
-Το τι με θέλει ο βασιλιάς
ο κόσμος όλος κι ο ντουνιάς;
-Για να σε κάνει στρατηγό
Σε ποιον αναφέρεται το τραγούδι: Ο Γρίβας του τραγουδιού είναι ο οπλαργηχός της επανάστασης του 1821 Θοδωράκης Γρίβας. Ο Θεόδωρος (Θοδωράκης) Γρίβας (1797-1862) υπήρξε αγωνιστής της Επανάστασης, από τους πιο σημαντικούς της Δυτικής Ελλάδας, με καταγωγή από το Ξηρόμερο Αιτωλοακαρνανίας, από την ξακουστή οικογένεια των αρματολών Γριβαίων. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες και στην υπεράσπιση του Μεσολογγίου και του απονεμήθηκε ο βαθμός του χιλίαρχου και μετά την απελευθέρωση του στρατηγού. Ωστόσο, σύμφωνα με αρκετές πηγές υπήρξε αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Του χρεώνουν την ήττα των Ελλήνων κατά την πολιορκία της Κορώνης, όταν ήταν αρχηγός του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος αλλά αποχώρησε την κρίσιμη ώρα της εφόδου γιατί διαφώνησε για την αμοιβή του και τα λάφυρα, με αποτέλεσμα η τουρκική φρουρά του κάστρου να αποδεκατίσει τους επιτιθέμενους.
Αλλά και μετά την απελευθέρωση η δράση του ήταν αντιφατική. Τα πρώτα χρόνια υπήρξε ένθερμος οπαδός του Όθωνα και μάλιστα το 1836 κατέπνιξε εξέγερση οπλαρχηγών στην Ακαρνανία κατά της κυβέρνησης. Το 1843 όμως συντάχθηκε με το αντι-οθωνικό κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου για την παραχώρηση Συντάγματος, ενώ τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Όθωνα ήταν φανατικός πολέμιος του βασιλιά. Αποκορύφωμα της αντι-οθωνικής του στάσης υπήρξε η εξέγερση που οργάνωσε το 1862, γνωστή και ως "εξέγερση της Βόνιτσας" για την ανατροπή του Όθωνα. Η εξέγερση αρχικά σημείωσε σημαντικές επιτυχίες αφού κατέλαβε την Βόνιτσα, το Αγρίνιο και το Μεσολόγγι και σκόπευε να βαδίσει προς την Αθήνα για να καταλάβει την εξουσία! Στο μεταξύ όμως ο Όθωνας ανατράπηκε και κηρύχτηκε έκπτωτος ενώ ο Γρίβας, που είχε στρατοπεδεύσει στο Μεσολόγγι, αρρώστησε βαριά (κατά μία εκδοχή τον δηλητηρίασαν). Η προσωρινή κυβέρνηση της Αθήνας έστειλε απεσταλμένους στο Μεσολόγγι για να τον πείσουν να σταματήσει την εξέγερση και να του προσφέρουν σε αντάλλαγμα τον βαθμό του αρχιστράτηγου. Τον βρήκαν ετοιμοθάνατο, αλλά παρ' όλ' αυτά του απένειμαν το βαθμό του αρχιστράτηγου και την επόμενη μέρα πέθανε.
Το τραγούδι και οι στίχοι: Το τραγούδι πρέπει να πλάστηκε κατά τη διάρκεια της εξέγερσης ή λίγο μετά, από ανθρώπους που ήταν στον κύκλο του Γρίβα και στην πρώτη του εκδοχή οι στίχοι του ήταν ακραία αντιβασιλικοί. Σε κάποια από τις αρχικές παραλλαγές του το τραγούδι ξεκίναγε κάπως έτσι:
-Γρίβα μ' σε θέλει βασιλιάς
όλος ο κόσμος κι ο ντουνιάς
-Και τι με θέλει ο κιαρατάς
όλος ο κόσμος κι ο ντουνιάς;
Το τραγούδι έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές και αγαπητό στην περιοχή του Ξηρομέρου και όχι μόνο. Χορευόταν σε ρυθμό τσάμικο σε γλέντια και σε πανηγύρια και θεωρούνταν τραγούδι "λεβέντικο" και για μερακλήδες χορευτές που το παράγγελναν στα όργανα για να χορέψουν. Άλλωστε ο ίδιος ο ήρωας του τραγουδιού, παρά τα ελαττώματά του και την αμφιλεγόμενη δράση του, ήταν ιδιαίτερα αγαπητός από τους συντοπίτες του και είχε περάσει στη λαϊκή συνείδηση ως ένας ανυπόταχτος αγωνιστής, ένας αντάρτης που τα έβαλε με την εξουσία. Το τραγούδι, με λίγα λόγια, δεν είχε καμία σχέση με τον φιλοβασιλικό χαρακτήρα που κάποιοι του προσέδωσαν αργότερα. Ήταν ένα λεβέντικο τσάμικο με το οποίο οι απλοί άνθρωποι απέτιαν φόρο τιμής στον δικό τους "καπετάνιο", όπως ακριβώς υπάρχουν τραγούδια για τον Ανδρούτσο, τον Διάκο και άλλους ήρωες του '21.
Πώς έφτασε να γίνει ύμνος των φιλοβασιλικών: Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και αμέσως μετά, κατά το Δεκεμβριανά του 1944, φιλοβασιλικοί άρχισαν να τραγουδάνε το τραγούδι με άλλη σημασία. "Γρίβας" ήταν γι' αυτούς ο Γεώργιος Γρίβας και "βασιλιάς" ο τότε βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος Β΄. Υποτίθεται ότι ο βασιλιάς καλούσε το Γρίβα για να τον κάνει στρατηγό και να πολεμήσουν από κοινού το ΕΑΜ και τους κομμουνιστές.
Ο Γεώργιος Γρίβας (1897-1974), γνωστός και με το ψευδώνυμο "Διγενής" ήταν ελληνοκύπριος αξιωματικός του στρατού, που έγινε γνωστός για τη δράση του κατά τη διάρκεια της Κατοχής και κυρίως για τη δράση του στην Κύπρο, στον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ κατά της αγγλικής κατοχής του νησιού. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής δημιούργησε την φιλομοναρχική οργάνωση "Χ" η οποία ανέπτυξε κυρίως αντι-ΕΑΜική δράση. Στα Δεκεμβριανά η "Χ" πολέμησε στο πλευρό των Άγγλων και εναντίον του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Τη δεκαετία του 1950 ο Γρίβας κατέβηκε στην Κύπρο όπου έγινε στρατιωτικός αρχηγός της εθνικο-απελευθερωτικής οργάνωσης ΕΟΚΑ και συμμετείχε ενεργά στον αγώνα κατά των Άγγλων. Μετά την απελευθέρωση της Κύπρου συνέχισε να παίζει ενεργό ρόλο στα πολιτικά πράγματα του νησιού και το 1971 ίδρυσε την οργάνωση ΕΟΚΑ Β΄ η οποία ανέπτυξε τρομοκρατική δράση κατά του επίσημου κυπριακού κράτους, προπαγανδίζοντας την ένωση με την Ελλάδα. Ο θάνατός του τον Ιανουάριο του 1974 ουσιαστικά τερμάτισε τη δράση της ΕΟΚΑ Β', αν και στελέχη της πήραν μέρος και στο χουντικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 κατά του Μακαρίου.
Αυτόν τον Γρίβα λοιπόν έβαλαν οι φιλοβασιλικοί στη θέση του οπλαρχηγού Θοδωράκη Γρίβα, και αυτόν φαντασιώνονταν ότι καλεί ο βασιλιάς για να τον κάνει στρατηγό, όταν άκουγαν το "Γρίβα μ' σε θέλει ο βασιλιάς". Φυσικά και μόνο το γεγονός ότι υπάρχουν προπολεμικές ηχογραφήσεις του τραγουδιού, όπως η παραπάνω, δεν αφήνει κανένα απολύτως περιθώριο για τέτοιου είδους ερμηνεία, αφού είναι σαφές ότι το τραγούδι είναι πολύ-πολύ παλιότερο.
Μεταπολεμικά λοιπόν το τραγούδι "στιγματίστηκε" ως φιλοβασιλικό. Σε γλέντια και σε πανηγύρια οι φιλοβασιλικοί δεν έχαναν την ευκαιρία να δώσουν "παραγγελιά" και να το χορέψουν, δηλώνοντας έτσι εμφατικά την πολιτική τους τοποθέτηση. Συχνά οι "παραγγελιές" αυτές οδηγούσαν σε παρεξηγήσεις και σε καυγάδες αφού προκαλούσαν τα αντιμοναρχικά αισθήματα κάποιων άλλων θαμώνων, κι έτσι σιγα-σιγά οι ορχήστρες απέφευγαν να το παίζουν. Έγινε άτυπα κάτι σαν "απαγορευμένο", ένα είδος "μυστικού κώδικα", ένα "σύνθημα" με το οποίο οι βασιλικοί "έκλειναν το μάτι" συνωμοτικά, υποδηλώνοντας με νόημα τα φρονήματά τους. Αυτός είναι και ο λόγος που το τραγούδι σήμερα είναι σχεδόν ξεχασμένο και οι περισσότεροι από τις νεότερες γενιές δεν το γνωρίζουν καν.
Το δημοψήφισμα του 1974 που έδωσε οριστικό τέλος στη βασιλεία στην Ελλάδα, πυροδότησε καινούργιο κύκλο αντιπαράθεσης γύρω από το τραγούδι. Βασιλικοί συχνά ζητούσαν προκλητικά από την ορχήστρα να το παίξει για να χορέψουν, πυροδοτώντας νέες αντιδράσεις και καυγάδες.
Σήμερα, σχεδόν 50 χρόνια μετά το τέλος της μοναρχίας στην Ελλάδα, όπου η σχετική αντιπαράθεση έχει πλέον μουσειακό χαρακτήρα, νομίζω πως είναι ώριμη η στιγμή να αποκαταστήσουμε την "υπόληψη" ενός παρεξηγημένου τραγουδιού.
Να το ακούσουμε, να το τραγουδήσουμε και να το χορέψουμε (γιατί όχι;) χωρίς τις ενοχές και τα συμπλέγματα του παρελθόντος και να κάνουμε γνωστό και στους νεότερους ποια είναι η πραγματική ιστορία του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου