Το σωτήριον έτος 1987 (Μέρος 3: Ο "ιστορικός" καύσωνας του Ιουλίου, μια ασύλληπτη τραγωδία).

Το 1987 έμελλε να είναι το έτος με τις μεγάλες καιρικές αντιθέσεις, με δύο απολύτως ακραία καιρικά φαινόμενα που έχουν μείνει στην ιστορία. Από τον ιστορικό χιονιά του Μαρτίου περάσαμε στον πιο φονικό καύσωνα που έπληξε ποτέ την Ελλάδα, τον Ιούλιο του 1987.

Στις 20 Ιουλίου 1987 (σαν σήμερα δηλαδή) ξεκινά ένας πρωτοφανής σε ένταση και διάρκεια καύσωνας σε ολόκληρη την Ελλάδα, που έχει μείνει ιστορικός, τόσο για τα χαρακτηριστικά του, όσο (κυρίως) και για τις επιπτώσεις του.

Επί 8 συνεχείς μέρες (20-27 Ιουλίου) η μέγιστη θερμοκρασία στην Αθήνα, αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδας, ήταν σταθερά πάνω από τους 40 βαθμούς Κελσίου.

Στο αεροδρόμιο της Ελευσίνας καταγράφηκε το απόλυτο μέγιστο των 45οC και μάλιστα δύο φορές, στις 23 και στις 27 Ιουλίου, ενώ στη Νέα Φιλαδέλφεια η μέγιστη έφτασε τους 44οC στις 27 Ιουλίου και στο Θησείο τους 42,8 στις 23 Ιουλίου.

Οι θερμοκρασίες στην Ελευσίνα κατά τις ημέρες του καύσωνα (κόκκινο πλαίσιο)
Στην τρίτη στήλη οι μέγιστες στην τέταρτη οι ελάχιστες.

Οι νύχτες του καύσωνα ήταν επίσης "καυτές" με την ελάχιστη θερμοκρασία να είναι τις περισσότερες νύχτες στους 29 με 30 βαθμούς, πράγμα που σε συνδυασμό με την αυξημένη σχετική υγρασία έκανε την κατάσταση ανυπόφορη.

Είχα την "τύχη" να ζήσω τον καύσωνα του 1987 στην Αθήνα και φυσικά χωρίς κλιματιστικά και μπορώ να πω ότι η εμπειρία ήταν από αυτές που θυμάται κανείς για μια ζωή. Επί 24 ώρες αισθανόσουν ότι βρίσκεσαι μέσα σε έναν θερμοθάλαμο, η παραμικρή σωματική προσπάθεια γινόταν βασανιστική ενώ οι πλέον ανυπόφορες ώρες ήταν τη νύχτα, όταν προσπαθούσες να κοιμηθείς για λίγο και ξύπναγες λουσμένος στον ιδρώτα.

Όμως ο λόγος για τον οποίο ο καύσωνας του 1987 έχει χαρακτηριστεί "ιστορικός" δεν είναι μόνο η ένταση και η διάρκειά του. Είναι κυρίως η τραγωδία που προκάλεσε με τους εκατοντάδες νεκρούς που άφησε πίσω του. Στην Ελλάδα του 1987 τα κλιματιστικά ήταν είδος πολυτελείας. Κλιματιζόμενους χώρους διέθεταν μόνο κάποιες μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες, κάποια μεγάλα πολυκαταστήματα στο κέντρο της Αθήνας, ίσως και κάποιες τράπεζες. Στις δημόσιες υπηρεσίες ο κλιματισμός ήταν σχεδόν ανύπαρκτος, ενώ για τα σπίτια δεν γίνεται καν λόγος. Το ποσοστό των κατοικιών με αιρ-κοντίσιον ήταν σχεδόν μηδενικό. Ανύπαρκτος ήταν επίσης ο κλιματισμός στα μέσα μαζικής μεταφοράς και φυσικά στα ΙΧ αυτοκίνητα.

Επίσης, το πιο σημαντικό ίσως απ' όλα είναι να πούμε ότι χωρίς κλιματισμό λειτουργούσαν πολλά, τα περισσότερα ίσως, από τα μεγάλα δημόσια νοσοκομεία της χώρας.

Με αυτά τα δεδομένα και με επιπλέον επιβαρυντικό παράγοντα την ατμοσφαιρική ρύπανση, το περίφημο "νέφος" της Αθήνας, που εκείνη την εποχή ήταν σε έξαρση, το αποτέλεσμα ήταν σχεδόν προδιαγεγραμμένο. Τις πρώτες μέρες κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τι θα επακολουθήσει. Παρ' όλο που τα "ΝΕΑ" κάνουν λόγο στις 22 Ιουλίου για τέσσερις νεκρούς, κανείς δεν ανησυχεί ακόμα. Τις επόμενες μέρες όμως η κατάσταση ξέφυγε. 

Τελικά στις 25 Ιουλίου, η χώρα κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με τους νεκρούς να έχουν ήδη φτάσει τους 300.

Πρωτοσέλιδο των ΝΕΩΝ στις 25/7/1987

Σοκαριστικά ήταν πλέον τα ρεπορτάζ των δελτίων ειδήσεων της εποχής, που επιδίδονταν σε καταμέτρηση των θυμάτων. Ο Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης, τότε υπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, μιλώντας στην δημοσιογράφο Έμυ Κροκίδη στις 27/07/1987 έκανε λόγο για μια πρωτοφανή κατάσταση, που έβαλε όλο το υγειονομικό σύστημα και όλον τον πληθυσμό σε δοκιμασία.

Προσπαθούσε παράλληλα να καθησυχάσει τον κόσμο: “Είναι θλιβερό, αλλά όχι επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία το πρόβλημα που έχει προκύψει με την ταφή των νεκρών, λόγω της αύξησης των θανάτων”, δήλωνε.

Το σύστημα υγείας της χώρας αδυνατεί να ανταποκριθεί στην πρωτοφανή αυτή κατάσταση. Τα νεκροτομεία γεμίζουν ασφυκτικά και επιστρατεύονται, εκτός από τα στρατιωτικά νοσοκομεία, τα ψυγεία των βαγονιών του ΟΣΕ, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της εποχής.

Πρωτοσέλιδο των ΝΕΩΝ στις 28/7/1987

Τελικά οι νεκροί έφτασαν επισήμως τους 1300, εκ των οποίων οι 1115 στην Αττική, ενώ ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ανέβαζαν τον αριθμό των νεκρών σε πάνω από 1500. Το πλέον δραματικό γεγονός είναι ότι περίπου 400 άνθρωποι, μεγάλης κυρίως ηλικίας, πέθαναν ουσιαστικά μόνοι και αβοήθητοι στα σπίτια τους. 

Ο καύσωνας του 1987 έδωσε στους Έλληνες ένα πολύ σκληρό "μάθημα". Τους έδειξε πόσο ανυπεράσπιστη και ευάλωτη είναι μια μεγαλούπολη σαν την Αθήνα απέναντι σ' αυτό το ακραίο κύμα ζέστης, όταν δεν διαθέτει τις κατάλληλες υποδομές. Τα επόμενα χρόνια ο κλιματισμός μπήκε στη ζωή μας. Σήμερα θεωρείται απαραίτητο στοιχείο σε χώρους εργασίας, κατοικίες και μέσα μαζικής μεταφοράς. Επιπλέον όλοι οι μεγάλοι Δήμοι πλέον διαθέτουν σε περίπτωση καύσωνα ειδικές κλιματιζόμενες αίθουσες όπου μπορούν να βρουν καταφύγιο δροσιάς οι πολίτες. 

Όμως το 1987 όλα αυτά φάνταζαν "εξωτικά", ένα είδος πολυτελείας, που αν υπήρχε όμως θα είχε σώσει εκατοντάδες ζωές...